گونه جهشيافته ويروس كرونا در بريتانيا؛ تا چه حد بايد نگران باشيم؟
درست همان زمان كه واكسنها، اميدبخش آغاز پايان دنياگيري كوويد ۱۹ شدند، مقامها در بريتانيا بهدنبال شيوع گونهاي واگيردارتر از ويروس كرونا زنگهاي خطر را به صدا درآوردند.
شيوع گونهاي واگيردارتر از ويروس كرونا در بريتانيا موجب افزايش نگرانيها و آشفتگي در اروپا شده است. امروز دوشنبه، كشورهاي اروپايي با اعمال ممنوعيت ورود مسافران از بريتانيا، لغو پروازها از اين كشور و قطع مسيرهاي تجاري، وضعيتي را تداعي كردند كه يادآور نخستين روزهاي هراسآور دنياگيري در ابتداي امسال است.
پس از آنكه بوريس جانسون، نخستوزير بريتانيا گفت واريانت جديد با نام B.1.1.7 تا ۷۰ درصد واگيردارتر از ديگر گونهها است، نگراني از جهش تازهي ويروس كرونا افزايش يافت. همچنين بهنقل از دولت اين كشور، تكامل گونهي جديد ممكن است موجب مقاومت ويروس در برابر واكسنهاي جديد شود. بااينحال، بهگفتهي موگ سويك، متخصص بيماريهاي عفوني در دانشگاه سنت اندروز در اسكاتلند و مشاور علمي دولت بريتانيا، برآورد ۷۰ درصد از انتقالپذيري بيشتر صرفا برپايهي مدلسازي بيان شده و هنوز در آزمونهاي آزمايشگاهي به اثبات نرسيده است. مقامهاي بريتانيا ميگويند هيچ دليلي وجود نداريم كه باور كنيم گونهي جديد موجب بيماري شديدتر ميشود. همچنين، سالها (نه ماهها) طول ميكشد تا ويروس بهقدري تكامل يابد كه واكسنهاي كنوني را ناتوان كند.
باايناوصاف، آمارها زنگ خطر را در سرتاسر جهان بهصدا درآورده است. فرانسه با تعليق ۴۸ ساعتهي حملونقل كالا از مسير كانال مانش، صدها رانندهي كاميون را در ماشينهايشان محبوس و جادههاي منتهي به بنادر انگليس را به محوطههاي پارك خودرو تبديل كرد. نزديك به يكچهارم از تمام غذاي مصرفي در بريتانيا در اتحاديهي اروپا توليد ميشود و محدوديتهاي اخير، نگراني دربارهي احتمال كمبود غذا را افزايش داده است.
استراليا، بلژيك، بلغارستان، فرانسه، آلمان، ايرلند، ايتاليا و هلند همگي دست به اعمال محدوديتهاي سفر زدهاند. يكشنبه شب، مسافران هوايي از بريتانيا به مقصد آلمان در فرودگاهها بازداشت شدند. لهستان ميگويد پروازها بين دو كشور را با شروع هفته از دوشنبه متوقف خواهد كرد. هنگكنگ نيز امروز با بستن مرزهايش بهروي مسافران از بريتانيا گفت پروازهاي مسافري از اين كشور از نيمهشب لغو خواهد شد. اين محدوديت نخستينبار ساكنان هنگكنگ نيز دربرخواهد گرفت. كانادا، هند، ايران و روسيه نيز محدوديتهاي جديد وضع كردهاند.
درهمينحال، دانشمندان بهسختي درحال تلاش براي فهميدن اين مسئله هستند كه آيا گونهي جديد واقعا سرعتي بيشتر در انتقال از انسان به انسان دارد يا نه. آنها همچنين از خود ميپرسند كه گونهي جديد چگونه تا اين حد سريع تكامل يافته است. B.1.1.7 بهنحو كاملا بيسابقه بهطور همزمان ۱۷ جهش كسب كرده است. متخصصان اكنون بهسرعت مشغول تعيين مشخصات برخي از اين جهشها در آزمايشگاه هستند.
پژوهشگران بهطور آني و بسيار نزديكتر از هر ويروس ديگر در تاريخ، بر تكامل ويروس كروناي جديد (SAR-CoV-2) نظارت كردهاند. تاكنون ويروس جهشهاي فراواني را با نرخ تقريبي يك تا دو تغيير در ماه انباشته كرده است؛ بدين معنا كه بسياري از ژنومهاي توالييابيشده تا به امروز در نزديك به ۲۰ نقطه با تواليهاي ژنوم اوليه در چين در ماه ژانويه تفاوت دارد. بااينحال، بسياري از گونهها با تغييرات كمتر نيز درحال گردش هستند.
نيك لومان، متخصص ژنوميك ميكروبي در دانشگاه بيرمنگام ميگويد «ازآنجا كه نظارت بسيار سنگيني بر ژنومها داريم، ميتوانيد تقريبا هر مرحله [از تكامل ويروس] را مشاهده كنيد.» اما دانشمندان هرگز شاهد نبودهاند كه ويروس بيش از چند جهش را بهطور همزمان كسب كند. آنها تصور ميكنند اين امر درجريان عفونت بلندمدت تكبيماري اتفاق افتاده كه به ويروس كروناي جديد امكان داده است دورهاي طولانيمدت از تكامل سريع را با رقابت گونههاي متعدد براي برتري پشت سر بگذارد.
بهگفتهي اندرو رامبو، زيستشناس تكاملي مولكولي در دانشگاه ادينبرو يك دليل براي نگراني اين است كه از بين ۱۷ جهش، ۸ مورد در ژني است كه پروتئين اسپايك را روي سطح ويروس توليد ميكند و دو نمونه از آنها نگرانكننده است. جهش اول بهنام N501Y پيشتر نشان داده است كه اتصال پروتئين به گيرندهي آنزيم ۲ مبدل آنژيوتانسين يا نقطهي ورود ويروس به سلولهاي بدن را تقويت ميكند. جهش ديگر بهنام 69-70del به ازدسترفتن دو آمينو اسيد در پروتئين اسپايك منجر ميشود و در ويروسهايي يافت شده است كه پاسخ ايمني را در بيماران مبتلا به نقص ايمني ازبين ميبرد.
در كنفرانس مطبوعاتي روز شنبه، پاتريك والنس، مشاور ارشد علمي دولت بريتانيا گفت گونهي B.1.1.7 كه نخستينبار ۲۰ سپتامبر در ويروسي ايزولهشده ظاهر شد، مسئول عفونت نزديك به ۲۶ درصد از موارد در ميانهي نوامبر است. او گفت «در هفتهي آغاز نهم دسامبر، اين ارقام بسيار بالاتر بود. درنتيجه، عامل بيماري بيش از ۶۰ درصد از تمام موارد در لندن، گونهي جديد است.» نخستوزير بريتانيا نيز افزود كه جهشهاي فراوان احتمالا انتقالپذيري ويروس را تا ۷۰ درصد افزايش داده است.